Thiết bị chống sét lan truyền (SPD) là thiết bị điện được thiết kế để bảo vệ hệ thống điện và thiết bị điện tử khỏi các xung điện áp đột biến. Những xung điện này có thể xuất hiện do:
-
Sét đánh trực tiếp hoặc lan truyền theo đường dây điện, dây mạng, dây tín hiệu.
-
Xung điện từ quá trình đóng cắt thiết bị điện công suất lớn như máy biến áp, motor,…
-
Tác động cảm ứng điện từ trong môi trường.
SPD không ngăn chặn sét, mà dẫn luồng xung sét xuống đất một cách an toàn trước khi nó có thể gây hại cho thiết bị.
Chong-set-lan-truyen-1-pha-Schneider
Thiết bị chống sét lan truyền (SPD – Surge Protective Device) là thiết bị điện dùng để bảo vệ hệ thống điện và thiết bị điện khỏi hiện tượng quá áp đột biến do sét đánh lan truyền hoặc do chuyển mạch trong hệ thống.
Chống sét lan truyền
Thiết bị chống sét lan truyền (SPD)
🛠 Nguyên lý hoạt động của SPD
Thiết bị SPD có cơ chế chuyển mạch dẫn dòng tức thời:
-
Bình thường: SPD có điện trở rất lớn (gần như hở mạch), không ảnh hưởng đến lưới điện.
-
Khi có xung sét hoặc quá áp: SPD tự động đóng mạch, dẫn xung điện xuống đường tiếp địa (earth).
-
Khi xung qua đi: SPD tự phục hồi về trạng thái ban đầu.
SPD thường sử dụng linh kiện như:
-
Varistor (MOV)
-
Diode Zener
-
Tiristor
-
Spark Gap (khe hở tia lửa)
🧰 Các loại thiết bị chống sét lan truyền (phân loại theo cấp độ)
| Loại SPD | Ứng dụng chính | Vị trí lắp đặt | Dòng xung chịu được |
|---|---|---|---|
| Type 1 | Bảo vệ sơ cấp – sét đánh trực tiếp | Tủ tổng, đầu vào công trình, trạm biến áp | 50 – 100kA |
| Type 2 | Bảo vệ lan truyền – xung điện trung bình | Tủ phân phối tầng, công nghiệp nhẹ | 20 – 40kA |
| Type 3 | Bảo vệ thiết bị đầu cuối nhạy cảm | Cạnh thiết bị (máy tính, mạng, TV…) | < 10kA |
Trong thực tế, SPD Type 1 và Type 2 thường được lắp kết hợp để đảm bảo an toàn toàn diện từ tầng nguồn đến đầu cuối.
📌 Lợi ích khi lắp đặt thiết bị chống sét lan truyền
-
⚡ Bảo vệ thiết bị đắt tiền như biến tần, UPS, hệ thống điều khiển, tủ điện, hệ thống SCADA,…
-
✅ Tăng tuổi thọ hệ thống điện – đặc biệt trong vùng thường xuyên có sấm sét.
-
🔧 Đáp ứng tiêu chuẩn bắt buộc của các công trình: IEC 61643-1, IEC 60364, TCVN 9385.
-
💰 Giảm thiệt hại tài chính do hỏng hóc thiết bị và ngưng trệ sản xuất.
📍 Vị trí lắp đặt SPD trong hệ thống điện
-
Tại tủ điện tổng đầu nguồn: SPD Type 1 hoặc kết hợp Type 1+2.
-
Tại tủ phân phối tầng hoặc khu vực: SPD Type 2.
-
Tại thiết bị đầu cuối (TV, router, máy tính…): SPD Type 3 (ổ cắm tích hợp chống sét).
-
Hệ thống camera, điều khiển, mạng LAN: SPD bảo vệ đường tín hiệu (RJ45, RS485…).
📎 Tiêu chí lựa chọn thiết bị SPD phù hợp
| Tiêu chí | Gợi ý lựa chọn |
|---|---|
| Điện áp danh định | 220/380V (1P hoặc 3P+N) |
| Dòng cắt sét (Imax, In) | 10 – 100kA tùy vị trí |
| Ngưỡng điện áp bảo vệ (Up) | Càng thấp càng tốt |
| Thời gian đáp ứng | < 25 ns |
| Có CB hoặc cầu chì bảo vệ đi kèm | Cần thiết |
| Hãng uy tín | Schneider, Himel, ABB, Legrand, Chint, OBO, LPI… |
📦 Một số sản phẩm SPD phổ biến tại Việt Nam
| Tên sản phẩm | Hãng | Loại | Dòng cắt | Điện áp |
|---|---|---|---|---|
| iPRF1 12.5kA | Schneider | Type 1+2 | 12.5kA | 230/400V |
| OVR T2 20kA | ABB | Type 2 | 20kA | 230/400V |
| HIMSPD40-2P | Himel | Type 2 | 40kA | 230V |
| SPD DR-M | Legrand | Type 1 | 25kA | 400V |
✅ Tổng kết
Thiết bị chống sét lan truyền (SPD) là một giải pháp thiết yếu trong hệ thống điện hiện đại, bảo vệ tài sản, thiết bị và con người khỏi các xung điện nguy hiểm.
Việc lựa chọn SPD phù hợp loại sét – vị trí lắp – tiêu chuẩn kỹ thuật là yếu tố then chốt để bảo vệ toàn diện hệ thống điện dân dụng và công nghiệp.
